کتاب «بیماری‌های همه‌گیر، بَلای گیلانیانِ عصر قاجار و اوایل پهلوی» توسط دکتر عباس پناهی عضو هیئت علمی پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان تألیف شد.

در این اثر، پژوهشگر در پی پاسخ به این پرسش است که دلایل گسترش بیماری‌های همه‌گیر در گیلانِ عصر قاجار ناشی از چه عواملی بوده است؟ و تلاش دارد تا با تکیه بر گزارش‌های سیاحان، داده‌های تاریخی و آرشیوی، به بررسی جنبه‌های مختلف این موضوع بپردازد.

تأثیر عوامل اقلیمی و آب هوا، نقش باورها و خرافات در گسترش و شیوع بیماری‌ها در گیلان، نقش دولت و حاکمان و همچنین رویکرد مردم و پزشکان سنتی در برابر بیماری‌ها، از جمله شاخص‌های مهم مورد بررسی در این کتاب است که در بخش پایانی، تکاپوهای علمی جامعۀ فرهنگی گیلان و تلاش‌ آنان در ایجاد نخستین مراکز علمی پزشکی نوین، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کتاب «بیماری‌های همه‌گیر، بَلای گیلانیانِ عصر قاجار و اوایل پهلوی» روایتی خواندنی از اوضاع جغرافیایی و اقلیمی گیلان و تأثیر آن بر شیوع بیماری‌ها و نقش عوامل فرهنگی در مواجهه با بیماری‌های همه‌گیر و همچنین تلاش‌های نخبگان گیلانی در جهت شکل‌گیری مؤسسات نوین پزشکی ارائه می‌دهد.